Güldem Atabay yazdı: ABD’de durgunluk korkusu, Türkiye’de zamansız faiz indirimi

ABD’de ekonomik sakinlik senaryosu “loading”

Cuma açıklanan son ABD istihdam verisi ayrıntıları hiç de o denli moral bozucu değil. Buna karşın şimdi ortak beklenti haline gelmese de ABD iktisadı için 2025’ten başlamak üzere ekonomik sakinlik senaryosu konuşuluyor. İktisatta büyüme yavaşlarken, ticaret açığındaki artış ve tüketici harcamalarındaki düşüş nedeniyle birçok ekonomist GSYH iddialarını %1,5’in altına çekti. Atlanta Fed ise GSYH’nin %2,4 daralacağını öngörüyor.

Trump’a nazaran, sakinlik falan yaşanmayacak. ABD iktisadının “bir geçiş dönemi” ile karşı karşıya. Gümrük vergisi siyasetlerinin yol açtığı piyasa çalkantılarına karşın vergi indirimleri ve gümrük vergisi gelirleri ekonomiyi canlandıracak. ABD borsaları 19 Şubat’taki tepesinden bu yana %6’nın üzerinde bedel kaybederken, piyasanın Trump’ın vaatlerine inanmadığını söylemek lazım tabi.

Hedge fon Bridgewater Associates’in milyarder kurucusu Dalio’nun Trump idaresine bir ikazını da not etmekte yarar var: “Bütçe açığını azaltmak için çabucak artık taahhütte bulunmazsanız üç yıl içinde büyük bir borç krizi riskiyle karşı karşıya kalacaksınız”.

İstihdam datalarına dönersek…Cuma açıklanan şubat ayı tarım dışı istihdamda 151 bin kişi artış yaşanırken, işsizlik oranı %4’ten %4,1’e yükseldi. Musk-DOGE sayesinde ABD hükümetinden yaklaşık 10.000 kişi işten çıkarıldı. Şubat ayı bilgilerinde yakın vakitte yapılan birtakım büyük kamu kesintileri yok. Hasebiyle mart ayı raporu daha zayıf olacak.

Fed şimdilik dirençli. Faizi %4,25-4,50 aralığından indirme tarafında yeni bir adım atmadan evvel gümrük vergileri ve göç baskısının tesirlerinin sayılara yansımalarını bekliyor.

O vakit bu sakinlik tasalarının kaynağı ne?

FT makalesinden çokça grafikli bir özet ekleyelim:

1. Trump’ın misyona gelmesinden evvel bile ABD iktisadı birçok kişinin görebildiğinden daha zayıftı. “Trumponomics” stagflasyonist güçleri ve finansal piyasa risklerini ortaya çıkararak görünümü daha da kötüleştirdi.

1. Tüketiciler: yüksek harcamalar borçla ve besin, konut ve sıhhat üzere temel gereksinimlere yapılan harcamalarla desteklenmişti. Kredi kartı bakiyelerindeki önemli gecikmeler geçen yılın sonunda son 13 yılın en yüksek düzeyine ulaştı ve yüksek faiz oranları hane halkını giderek daha fazla sıkıştırıyor. Beyaz Saray’ın gündemi, vergileri bu duruma ekleyerek daha da güç hale getirecek. Yale’deki Bütçe Laboratuarı’na nazaran, Meksika ve Kanada’ya önerilen vergiler (şu anda duraklatılmış durumda) ve halihazırda Çin’e uygulananlar, ABD’nin efektif gümrük vergisi oranını 1943’ten bu yana en yüksek düzeye çıkaracak. Daha yüksek fiyat düzeyleri hane halklarına 2,000 dolara kadar mal olabilecek.

1. Beklentiler bozuldu: Trump gümrük vergilerinde iki ileri bir geri ilerlese de ABD’li hanehalkı artık yalnızca daha fazla gümrük vergisi bekliyor. Bu da daha yüksek fiyatlar demek. Tüketici inancı azaldı. Tüketicilerin enflasyon ve işsizlik beklentileri yükseldi. Ocak ayında gerçek tüketimin yaklaşık iki yıldır birinci sefer düşmesi dikkat alımlı. Temkinli harcama davranışı artık daha muhtemel.

1. İş dünyası: İkide bir değişen tarife ve gümrük kuralları, siyaset üretimindeki daha geniş kaprisler ve sıkıntılı tüketiciler işlerin bozulması için ülkü reçete. İthalat vergileri maliyetleri artarken misilleme tedbirleri memleketler arası satışları engelleyecek. Üstelik ABD’li şirketler çok belirsizlik ortamında planlama ve ahenk sağlama marifetlerine pek sahip değiller. Bunun tesirleri ticari faaliyet göstergelerinde şimdiden görülmeye başlandı. Goldman Sachs Analist Endeksi şubat ayında imalat ve hizmet şirketlerinde satışlar, yeni siparişler, ihracat ve istihdamda daralmaya işaret etti. Enflasyonu Düşürme Yasası ve Çip Yasası kapsamında artış gösteren imalat sanayi inşaat harcamaları da yavaşladı ve bu programların yeni idare altındaki durumları belirsizliğini koruyor.

1. Kurumların yatırım iştahları düştü: BCA Research’ün yatırım harcamaları niyetleri göstergesi bir yavaşlama sinyali vererek daralma bölgesine geriledi. Son NFIB anketine nazaran küçük işletmelerin işe alım planları da zayıflıyor. Challenger’ın planlı işten çıkarma takibi şubat ayında %245 üzere şaşırtan bir artış gösterdi.

1. İşgücü piyasası artık o kadar da güçlü değil: Devlet, sıhhat hizmetleri ve toplumsal yardım 2023’ün başından bu yana yaratılan yeni işlerin üçte ikisini (ve Şubat ayında eklenen 151.000 tarım dışı istihdamın yarısını) oluşturuyor. Göç de pandemiden bu yana istihdam artışını destekledi. Akabinde Trump-Musk ikilisi geldi. Evercore ISI, siyaset belirsizliğinin özel kesim üzerindeki tesirinin ötesinde, Musk’ın kamu dalındaki maliyet azaltma uğraşlarının bu yıl ABD’de toplam yarım milyon istihdamı azaltabileceğini varsayım ediyor. Uç bir senaryoda bu sayı 1,4 milyonun üzerine çıkabilir. İşgücünün en az % 5’ini oluşturan evraksız göçmenlere yönelik planlanan baskılar da iş kayıplarını arttıracak.

1. Trump borsa risklerini de artırdı: Trump misyona gelmeden evvel S&P 500, en büyük 10 şirketin piyasa bedelinin son on yılın en yüksek düzeyinde olmasıyla birlikte, tarihi olarak tepedeydi. Lakin ABD borsasının seçim öncesi düzeylerine geri döndüğü son düzeltmenin de gösterdiği üzere, piyasalar, liderin siyaset gündemiyle ne kadar ileri gidebileceğini yeterli hesaplamadı. Artık de çıkarlar konusundaki optimistlik giderek azalıyor. Daha net tabirle, pay senedi fiyatlarının düşmesi için yer var. Hem de hanehalklarının toplam varlıklarına oranla pay senedi varlıkları rekor düzeydeyken.
2. Daha geniş çaplı finansal riskler de Trump idare biçimiyle masada: Amerika’nın “güvenli liman” statüsünü bilakis çevirebilecek potansiyel riskler var. Örneğin, mali disiplinsizlik, Fed’in bağımsızlığı ve Mar-a-Lago mutabakatının bir kesimi olan birtakım çok tekliflerle ilgili endişeler… ABD borçlanma maliyetleri zati yüksek; mali gevşeklik de getirileri artırıyor. ABD tahvillerine gelecek talep Alman Bund ihraçlarındaki artış üzere diğer potansiyel pürüzlerle de karşı karşıya.

1. Bir de Trump’ın planlarının dayandığı riskler var: kriptonun kurumsallaşması, yüzeysel finansal deregülasyon ve doların potansiyel manipülasyonu. Piyasalar, tıpkı Trump’ın en son misyonda olduğu devirde olduğu üzere, meçhullüğü nasıl fiyatlandıracağını bilmiyor. Siyasi risklerin süratli bir biçimde yine fiyatlandırılması tahvil ve pay senedi piyasalarında satış dinamiklerini destekliyor. Bu da likidite problemlerini tetikleyebilir. Fed’in nasıl reaksiyon vereceği de meçhul. Zayıflayan büyüme görünümü indirim beklentilerini artırıyor. Lakin enflasyon beklentilerinin yükselmesi ve yakın geçmişteki yüksek fiyat artışı anıları nedeniyle Fed temkinli davranarak faizleri yüksek tutabilir. Bu durumda büyüme görünümü daha da zayıflayacak.

Faiz indirimi ve enflasyon beklentileri

TCMB geçen Perşembe günü şaşırtmadı ve haftalık repoya karşılık gelen siyaset faizini beklentilerle uyumlu halde 250 baz puan daha indirerek %42,5’e çekti.

Faiz kararı metninde öne çıkan birkaç not var. Birincisi enflasyonda ocak ayındaki artışın akabinde TCMB’nin “enflasyonun ana eğiliminin Şubat ayında gerilediği” açıklaması. Öbür yandan son büyüme verisi ayrıntısında yeterlice anlaşıldığı üzere “iç talebin dördüncü çeyrekte öngörülerin üzerinde seyrettiği” lakin “enflasyona düşüş taraflı tesirlerini sürdürdüğü” kabulü. Banka’ya nazaran 2025 birinci çeyreğinde de iç talep düzeyi enflasyonla gayret siyasetine takviye verir nitelikte.

Önceki toplantı metnine nazaran manalı değişiklikler olmayışı PPK’da faiz indirimlerinin devam edeceğini anlatıyor. İç talebin enflasyondaki düşüşe dayanak veren düzeyde olduğu savı ise son çeyrek büyüme ayrıntıları eşliğinde fazla inandırıcı değil. TCMB’nin nisan ayındaki adımı da 250 baz puan daha faiz indirmek olacak üzere görünüyor. Siyaseten faiz indirme baskısı eskisi kadar aleni olmasa da yok olmuş değil. Öteki taraftan, son haftalardaki dolarizasyon eğilimini kesme misyonu de TCMB’de. Bunu da lakin gerçek faiz düzeyini yüksek tutarak sağlayabilir. TL’nin bedeli üzerindeki sıkı denetiminin devam edeceği idraki ile hanehalkı TL tasarruf yerine rotasını tüketime çevirebilir.  Sene sonunda TÜFE enflasyonunu %30’un altında beklemediğimizi hatırlatırsak, mevcut %42,5 düzeyinden geriye düşüş suratının yavaşlayacağını da tez edebiliriz.

Güldem Atabay ve Atilla Yeşilada tarafından kaleme alınan GADT Raporu’ndan alıntıdır.  Fiyatlı abonelik şartlarını öğrenmek için bize e-mail    atın:  [email protected]

admin

See Full Bio