ABD Başkanı Donald Trump, yürütme yetkisini genişletmek için “birleşik yürütme teorisi”ne dayanarak değerli adımlar attı. Anayasa’nın II. Maddesi’ne atıfta bulunan bu teori, tüm yürütme gücünün tek bir liderde toplandığını savunmaktadır. Bu çerçevede, Trump idaresi binlerce federal çalışanı işten çıkararak bağımsız düzenleyici kurumları direkt yürütme organına bağlamayı amaçlamıştır. Federal Ticaret Kurulu (FTC), Menkul Değerler ve Borsa Komitesi (SEC) ve Tüketici Mali Müdafaa Ofisi (CFPB) üzere ekonomik düzenleyici kuruluşlar, idare tarafından amaç alınan kurumlar ortasında yer almaktadır.
Trump, bağımsız düzenleyici kurumların siyasi müdahalelerden korunmasına karşı çıkarak bu yapıların liderin kontrolü altında olması gerektiğini savunmaktadır. Bu kapsamda, bağımsız kurumların başındaki yetkililerin misyondan alınmasını kolaylaştıran bir yürütme buyruğu yayımlanmıştır. Hukuk uzmanları, bu yaklaşımın hükümetin denetleme ve düzenleme fonksiyonlarını zayıflatacağını ve piyasa düzenlemelerini etkileyeceğini belirtmektedir.
Yüksek Mahkeme’nin Rolü ve Geçmiş Kararlar
Trump idaresinin yürütme yetkisinin genişletilmesi istikametindeki teşebbüsleri, ABD Yüksek Mahkemesi’nin değerlendirmesine tabi tutulmaktadır. Misal bir durum 1930’larda Franklin D. Roosevelt periyodunda yaşanmış ve Yüksek Mahkeme, liderin bağımsız düzenleyici kurum liderlerini keyfi halde vazifeden alamayacağını karara bağlamıştır. 1980’lerde ise bağımsız özel yetkili savcıların lider tarafından misyondan alınıp alınamayacağı tartışılmış, mahkeme bu yetkinin sonlandırılabileceğine karar vermiştir.
Ancak, mahkemenin mevcut üyeleri ortasında yürütme gücünün genişletilmesi gerektiğini savunan yargıçlar bulunmaktadır. Son yıllarda, mahkemenin kimi kararlarında bağımsız kurumların anayasaya uygunluğunun sorgulandığı görülmektedir. 2020 yılında alınan bir kararda, liderin CFPB liderini misyondan alabileceği istikametinde bir karar verilmiş, kimi yargıçlar bağımsız ajansların anayasa tarafından öngörülmeyen yapılar olduğu görüşünü lisana getirmiştir.
Trump idaresinin, yürütme yetkisinin genişletilmesi konusunda Yüksek Mahkeme’ye yönelik yeni bir test süreci başlattığı değerlendirilmekte ve bu doğrultuda geçmiş içtihatların değiştirilmesi hedeflenmektedir. Hukuk uzmanları, mahkemenin en geniş yorumuyla birleşik yürütme teorisini kabul etmesi durumunda, liderin yetkilerinin denetim edilmesinin zorlaşacağını ve yürütme organının yasama ve yargı karşısında daha güçlü bir pozisyona gelebileceğini söz etmektedir.
Kongre ile Muhtemel Çatışma ve İmpoundment Tartışmaları
Trump idaresi, sadece bağımsız ajansları denetim altına almakla kalmayıp, Kongre tarafından onaylanan bütçeleri yürütmeme hakkına sahip olduğunu da ileri sürmektedir. “Impoundment” olarak bilinen bu uygulama, liderin yasama organı tarafından onaylanan harcamaları iptal edebilmesi manasına gelmektedir. 1970’lerde çıkarılan bir yasa ile bu yetkinin sonlandırıldığı bilinmektedir. Lakin Trump, bu düzenlemenin anayasaya alışılmamış olduğunu öne sürerek, yürütme organının kongre kararlarını uygulamama hakkına sahip olması gerektiğini savunmaktadır.
Bu yetkinin genişletilmesi, liderin hükümet harcamalarını tek taraflı olarak belirleyebilmesine imkan tanıyabilir ve yasama organının bütçe üzerindeki denetimini zayıflatabilir. Uzmanlar, bu türlü bir yetki genişlemesinin Kongre’nin yasama gücünü direkt etkileyebileceğini ve yürütme organının yasama süreçleri üzerindeki tesirini artırabileceğini belirtmektedir.
Bu gelişmeler ışığında, Trump’ın başkanlık yetkilerini genişletme teşebbüslerinin, hem Kongre hem de Yüksek Mahkeme ile önemli bir güç çabasına yol açabileceği ve bu durumun ABD’nin idare yapısında kalıcı değişikliklere neden olabileceği bedellendirilmektedir.
More Stories
Çin’den ABD’ye gümrük vergisi misillemesi; Avrupa ve Wall Street kıpkırmızı
ABD tarım dışı istihdam beklentilerin çok üstünde, ama detaylar zayıf
Mart global bileşik PMI hızlandı, ama girdi fiyatları da hızlanıyor