350 milyar dolarlık Türkiye-ABD girişimi: Diyarbakır Havzası’ndan kaya gazı çıkarılacak

CEVDET FIRAT AYDOĞMUŞ – Türkiye, ABD ile imzaladığı Ortak Teşebbüs Muahedesi çerçevesinde Diyarbakır Havzası’ndaki konvansiyonel olmayan petrol ve gaz kaynaklarını geliştirecek. Bu kapsamda havzada kaya gazı üretilecek. Atık İdaresi ve Atıktan Güç Üreticileri Derneği (TAYED) Başkanı Ali Rıza Öner, ABD Jeoloji Araştırmaları Merkezinin yaptığı çalışmalara nazaran Türkiye’de Güneydoğu Anadolu ve Trakya bölgelerinde teknik olarak çıkarılabilir toplam 651,3 milyar metreküp kaya gazı ve 4,7 milyar varil kaya petrolünün bulunduğunun kestirim edildiğini söyledi.

2010’larda kelam konusu potansiyelin iktisada kazandırılması için çeşitli yabancı firmalarla arama ve sondaj faaliyetleri yürütüldüğünü lakin Diyarbakır’da şimdi üretime başlanmadığını söz eden Öner “Son yıllarda TPAO, Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde 5 ve Trakya’da da 10 kuyuda kaya gazı ve kaya petrolü çalışmaları yürüttü. Diyarbakır’da 3 kuyuda sondaj tamamlanırken, 2 kuyuda ise sürüyor. Amaç, bahse mevzu 651,3 milyar metreküplük doğalgazın mümkün olan en yüksek seviyede üretime alınması. Bugün bu gazın maddi bedeli 350 milyar dolar” diye konuştu.

Öner, kaya gazı ve kaya petrolünün çıkarılma prosedürüne ait ise şunları aktardı: Petrol ve doğalgaz, oluştuğu ana kayadan ayrılarak farklı kayaçlar içerisine yerleşirken, bu yer değişimi sırasında petrol yahut doğalgazın bir kısmı ana kayada kalıyor. İşte ana kayayı terk etmeyen ve kayacın gözeneklerinde kalan doğalgazdan oluşan gaza ‘kaya gazı’, petrole de ‘kaya petrolü’ deniyor.

Örneğin, kayaç denilen formasyonların içinde sıkışmış olan bu gaz, ‘hidrolik çatlatma’ ismi verilen süreçle kaya katmanlarının içinde kırılmalar üretilerek açığa çıkarılıyor. Bu çatlatmalarda su basıncı kullanılıyor. Kaya gazı, 4-5 bin metre derinlikteki kaya katmanlarının ortasına sıkışmış gaz manasına gelirken, Türkiye bugün ABD ile imzalanan mutabakat çerçevesinde bu gazı çıkarabilecek kabiliyete kavuşacak. Gazın açığa çıkması için istenilen derinliğe inildikten sonra kaya katmanları içinde yatay kırılmalar yapılarak, yüzeye katkı unsurlu basınçlı su enjekte edilerek bu gaz çıkarılabiliyor. Ancak kaya gazı sondajı, klasik petrol ve doğalgaz aramaya nazaran daha kolay olmasına karşın yüzde 50 daha maliyetli.

Öte yandan Güç ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar, Türkiye Petrolleri Anonim İştirakinin (TPAO), TransAtlantic Petroleum ve Continental Resources ile ortak teşebbüs muahedesiyle yeni bir devir açıldığını, yürütülecek projede yerli iş gücünün eğitimi ve teknik bilgi transferinin de sağlanacağını aktardı.